ANKARA (İGFA) – Türkiye’nin demokrasi yolculuğunda derin izler bırakan bir dönüm noktası olan 27 Mayıs 1960 darbesi, 1950’de Demokrat Parti’nin (DP) seçim zaferiyle başlayan ve 10 yıl süren iktidar döneminde, artan siyasi gerilimlerin gölgesinde gerçekleşti.
DP’nin ekonomik politikaları, kırsal kalkınma hamleleri ve halk nezdindeki popülaritesi, bazı kesimlerde rahatsızlık yaratmıştı. Özellikle ordu içindeki bir grup subay, hükümetin otoriterleştiği ve laiklik ilkesinden uzaklaştığı iddiasıyla harekete geçti. 1950’li yıllarda muhalefet partileriyle hükümet arasındaki gerilim, öğrenci protestoları ve basın üzerindeki baskılar da darbenin zeminini hazırladı.
DARBENİN GERÇEKLEŞMESİ
27 Mayıs 1960 sabahı, Albay Alparslan Türkeş’in radyodan okuduğu bildiriyle darbe duyuruldu. Ordu, Milli Birlik Komitesi (MBK) adıyla yönetime el koydu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve DP’li milletvekilleri gözaltına alındı. Hükümet feshedildi, Anayasa askıya alındı ve TBMM kapatıldı. Darbenin liderliğini General Cemal Gürsel üstlendi.
YASSIADA YARGILAMALARI
Darbe sonrası, DP yöneticileri ve milletvekilleri Yassıada’da kurulan özel mahkemelerde yargılandı. Yargılamalar, “anayasayı ihlal” ve “yolsuzluk” gibi suçlamalar etrafında yoğunlaştı. Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, 1961’de idam edildi. Yargılamalar, hukuki tarafsızlık ve adil yargılama ilkeleri açısından yoğun eleştirilere maruz kaldı.
27 Mayıs, Türkiye’de demokratik sürecin kesintiye uğradığı ilk askeri darbe olarak tarihe geçti. 1961 Anayasası, darbe sonrası kabul edilerek daha özgürlükçü bir çerçeve sunsa da, ordunun siyasetteki vesayet rolünü güçlendirirken, ekonomik ve sosyal yönden de darbe, ekonomik istikrarsızlığı artırdı ve toplumda derin kutuplaşmalara yol açtı. Menderes ve arkadaşlarının idamı, halkın bir kesiminde travma oluşturdu.
27 Mayıs, sonraki darbeler (12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 28 Şubat 1997) için bir emsal oluşturdu.
Askeri müdahalelerin siyaset üzerindeki gölgesi, Türkiye’nin demokratikleşme sürecini uzun yıllar etkiledi.
GÜNÜMÜZDE 27 MAYIS
27 Mayıs darbesi, bugün halen tartışmalı bir konu olarak gündemdedir.
2010’lu yıllarda, Menderes ve arkadaşlarının itibarlarının iadesi için sembolik adımlar atılmış, Yassıada “Demokrasi ve Özgürlükler Adası” olarak yeniden düzenlenmiştir.
27 Mayıs 1960 darbesi, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın idamları, milli iradeye yönelik müdahalelerin sembolü haline gelirken, Türkiye, bu acı tecrübeyi unutmadan, demokrasiyi güçlendirme ve vesayet anlayışına karşı mücadele etme kararlılığını sürdürmektedir.
